Son Semavi Çağrı Öncesi Din Ve Yaşam

Örf, âdet, ceza ve karşı¬lık, mükâfat, itaat, hesap, boyun eğme, hâkimiyet, galibiyet, saltanat, mülkiyet, hüküm, ferman, makbul ibadet, millet, şeriat” (Latince’de “religion”,“bir şeyi vazife edinmek, tekrar tekrar okumak, yapmak/ ibadet”,“insanları Tanrı'ya bağlayan bağ/iman”) Hinduizm/Sanskritçe'de‚ ‘‘dharma‘‘, Budizm/Palice’de dhamma(gerçek, doktrin, doğruluk, kanun, düstur) an¬lamlarına gelen din, Kur'ân-ı Kerîm'de“yönetme, yönetilme, itaat, hüküm, tapın¬ma, tevhid, İslâm, şeriat, hudud, âdet, ceza, hesap, millet” şeklinde kullanılır.

Kur’an’ın ilk dönem(Mekkî) âyetlerinde “yevmü'd-dîn/din günü, hesap, ceza-mükâfat günü” ve insanın, iman ve ameline göre hesaba çekile¬ceği âhiret günü [el-Fâtiha:1/4; ez-Zâriyât:51/6] ikinci dönemde  tevhid ve teslimiyet/sadece Allah'a ibadet, Allah tara¬fından konulan ve ona ulaştıran yol, dînen kayyimen/dos doğru din ve ‘millete İbrahim/İbrahim'in dini’ ibareleri aynı âyette yan yana (el-En'âm: 6/161), Medine döneminde ise millet-i İbrahim ve müslimîn kelimeleri bir arada verilerek (el-Hac: 22/78), tevhidden ümmete/Allah'a teslim olanlar cemaati’ne geçilip, “dînü'l-hak” ifadesiyle son dinin esasları belirtilmiş [et-Tevbe:9/29,33; el-Fetih:48/28; es-Saf: 61/9]“Allah katında din şüphesiz İslâm'dır.”[Âl-i İmrân: 3/19; el-Bakara: 2/193]); “Kim İslâm'dan başka bir dine yönelirse, onun dini kabul edilmeyecektir, o âhirette de kaybedenlerdendir”[Âl-i İmrân:3/85] denilerek İslâm'ın diğer dinlere üstünlüğü vurgulanmıştır. (Yani Mekke‘de“Tarihe vetabiata yön veren, zamana ve âleme hükmeden, dini ortaya koyan, hesap gününün hakimi olan Allah'ın otoritesi”Medine‘de ise“Allah'a bağlı bir ha¬yat sürdürme, müslümanlara karşı görevlerini yerine getirme; Allah'ın mutlak tasarruf ve hâkimiyet sahibi olduğu”vurgulanmıştır[el-Bakara: 2/193; el-Enfal: 8/39]) Allah ile kul arasındaki münasebeti düzenleyen bir kanun, nizam ve yol  olan din ile  başka inançlar da ifade edilmekle birlikte, özelde İslâm kastedilmiş [Âl-i Îmrân: 3/99] hatta İslâm'la din eş anlamlı görülüp, bütün dinlere İslâm denilmiştir.[Âl-i İmrân: 3/85; en-Nisâ: 4/125; el-Mâide: 5/3; eş-Şûrâ: 42/13]

Dinin tanımını Batılı ilim adamları, ferdî tecrübeleri ile, a. Üstün bir gücün varlığını zihnen kabul ve ona duyulan bağlılık hissi, b. Bazı taabbüdî davranışları yapma/yükümlülüğü c.İçtimaî aidiyet duygusu gibi farklı açılardan yaparken, tabiat/insan üstü varlıklara inanç, kutsalla kutsal olmayanı ayırma; ibadet, âyin ve törenler; yazılı veya yazısız gelenek; tabiat üstü, insan üstü varlık veya kutsalla ilgili duy¬gular; insan üstü ile irtibat; âlem ve insan, hayat ve ölüm ötesi fikri, hayat nizamı; içtimaî grup/ce¬maat ve bu gruba mensubiyeti de dini oluşturan unsur¬lar olarak görmüşlerdir. İslâm bilginlerine  göre ise din, akıl sahibi insanları kendi tercihleriyle hayırlı olana götüren ilâhî kanundur. (Her nekadar din beşer kaynaklı değil ise de, bir akıl ve tercih konusu, bir aksiyon alanı, ilâhî gerçekleri müşahede ile kavrama yolu  veya sadece vahiyle elde edilebilen gerçekler bütünüdür.)

Din tarihin bütün devir ve toplumlarında mevcut bir olgu olup, doğuştan dinî duygu sahibi/fıtrî-dinî bir varlık olan insanın[er-Rûm: 30/30]özündeki bilinçle ortaya çıkıp gelişerek her dönemde canlılığı¬nı korumuştur. İnsan, yapısı itibariyle dine muhtaçtırve ihtiyaçlarını karşılayacak olan en köklü müessese de dindir. İslâm‘a göre ilk insan (ilkel, mantıkî düşünce ve yorumdan yoksun bir vahşi olmayıp), Allah'ın emirleri ne muhatap, sorumluluğunun bilincinde ve en güzel biçimde yaratılmış seçkin bir varlıktır. İlk insan, Allah'ın, halife (endi kanunlarına ilaveten kendisi adına kanun koyucu ve uygulayıcı/uygulattırı cı) olarak niteleyip seçtiği bir peygamberdir. İslâm'a göre ilk peygamberin tebliğ ettiği din ile sonraki pey¬gamberlerin tebliğ ettiği dinler aynı olup ancak son pey¬gamber Hz. Muhammed (s.a.v)'in tebliğ ettiği dine İslâm denmiştir.(Esasen hepsi Allah'tan gelmiştir ve  ilk insandan/peygamberden son peygambere kadar bildirilen tüm dinler tevhid dini olup hepsinin ortak adı İslâmdır ve Allah'a iman, peygamberlik ve âhiret inan¬cı da hepsinde ana ilkelerdir.)  İnsanlar hak dinden uzaklaştığında, Allah cc peygam¬berler göndererek dinlerini öğrenip uygulamaya çağırmış veya yeni bir din ve şeriat göndermiş ve insanları da, bunu kavrayıp benimseyecek, hayatlarını buna göre düzenleyecek kapasiteye/fıtrata sahip/yatkın/meyilli olarak yaratmıştır(et-Tîn: 95/4;er-Rûm:30/30)İslâm bilginleri nin çoğunluğu  فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ[er-Rûm:30/30]âyetindeki fıtratullah tabirini  Allah'ın dini/İslâm ve tevhid olarak telakki ederken, bir hak dinin, peygamberine veya ortaya çıktığı kavme nisbeti ise fazla kabul görmemiştir 

Batı'lılarca, ilk dönemlerde insanların tabiat olaylarına kutsallık atfettiği (natürizm), ruhlara tapındığı (animizm), büyüye, bitki ve hayvanların kutsallı¬ğına inandığı (totemizm) veya kutsalı toplumun ve sosyal yaptırımın belirlediği gibi inanışların ileri dönem dinlerinin temelini oluş-turduğu, dinin kaynağı nın hurafe türü inançlar, bâtıl itikadlar ve çok tanrıcılık olduğu, ilkel kavimlerde dinin en basit ve sade şekline rastlanabileceği (tekâmül nazariyesi), tek Tanrı inancına evrim neticesinde ulaşıldığı (ilkel mo¬noteizm) söylense de, mesela animizm savunucularından Taylor'un öğren¬cisi Andrevv Lang, bu konuda örnek gösterilen ilkel Güneydoğu  Avustralya kabilelerinde dahi animizme rastlanmadığını, aksine insanların ahlâkî âdaba riayetlerini denetle¬yen ve gökte bulunan bir yüce Tanrı kavramına her yerde rastlandığını/dolayısıyla insanoğlunun en eski inancının tek Tanrı inan¬cı olduğunu ortaya koymuş, hatta  Wilhelm Schmidt bütün ilkel kabilelerde bir yüce varlık inancı bulunduğunu ispatlamıştır/dinin kaynağının tevhid olduğu ortaya konmuştur.(Ancak bu yüce varlık inancının  sonradan politeizm ve ani mizme dönüştüğü de açıklan¬mıştır.)

Batılılar dini şöyle tasnif etmişlerdir: 1.Tanrı açısından.a.Tek tanrılı/ilâhî. b.İki tanrılı/Düalist; Mecusî lik. c.Çok tanrılı;Eski Yunan, Roma, Mısır. d.Tanrısıbelirsiz; Budizm, Şintoizm. 2.Sosyolojik-tarihî açı dan. a.Kurucusu olan/Yahudilik, Hıristiyanlık, İslâm, Budizm. b.Geleneksel/Tebliğcisi Belirsiz/İlkel; Eski Yu¬nan ve Mısır.(veya İlkel;Nuer,Dinka,Ga. Millî/Geleneksel;Eski Yunan, Eski Mısır, Roma) c.Evren sel; Hıristiyanlık, İslâm. 3.Coğrafik-tarihî açıdan. a.Ortadoğu/Sami;Yahudilik, Hıristiyanlık, İslâm, b.Hint; Hinduizm, Budizm, Jainizm, c.Çin-Japon; Konfuçyanizm, Taoizm, Şintoizm, d.Afrika. (Tipolo jik, morfolojik, fenomenolojik, vahye dayanan-dayanmayan, misyonerliğe yer veren-vermeyen, âhiret inancı olan-olmayan, kutsal kitabı olan-olmayan, geçmişin-günümüzün, bölgesel/kıtasal-yaygın ayrımı da vardır) İslâm alimlerine göre ise din,“Allah katındaki din”[Âl-i İmrân:3/19], “dosdoğru din” [er-Rûm: 30/30]“hak din”[et-Tevbe: 9/33; el-Fetih: 48/28; es-Saf: 61/9] ayetlerine istinaden “hak din (milel)-bâtıl din (nihal/firak) şeklinde gruplandırılırken (Kur'ân’da İslâm dışı inançlara da din denilir), ilâhî/semavi olanlara hak;(İslâm mahfuz,Yahudilik ve Hıristiyanlık muharreftir) ilâhî olmayanlara ise bâtıl denmiştir (İlâhî-bâtıl ayırımını yapan Şehristânîye göre, müslümanlar, Ehl-i kitap ve Mecûsîler‘‘aslî din ehli’’olup, filozoflar, Sâbiîler, Dehrîler, yıldıza ve puta tapan¬lar ve Brahmanlarise ‘‘kendi beşerî telakkilerine uyanlar’’dır.)

VII. yy.da Hz. Peygamber sav, tebliğe başladığında yeryüzünde ateizm, putperestlik, politeizm (şirk), yıldızlara tapma dahil birçok din ve inanç mevcut olup bunlardan Mekkelilerin de kolayca benimsediği Mecusîlik, Brahmanlık, Budizm, Sâbiîlik, Yahudilik ve Hıristiyanlık değişikliğe uğramalarına rağmen gelecek şahsı müjdeliyorlardı. 

Mecusîlik Zerdüşt'ün getirdiği dinin bozul¬muş şekli olup, esasen Zerdüşt tek Allah/Ahura Mazda inancını teb¬liğ etmiş, O'nun seçtiği kimselere vahyin geleceğine, meleklere ve ölüm sonrası hayata imanı emretmişti. (Zend-Avesta'daputları kıracak birinin(Soeşyant) geleceği bildirilir [Yaşt,13,XXVIII,129]) Ancak Zerdüşt'ün tebliğ ettiği tevhid inancı düalizm/seneviyye (iyilik- kötülük tanrısı) inancına dönüşüp, Tanrı'nın kudret ve kuvvetini temsil ettiğine inanılan ateş yüceltilerek ateş kültü (Mecusîlik) oluşmuştur. 

Brahmanizm, çok tanrılı bir anlayışa (Tanrı‘nın tezahürlerine de (yaratıklarına veya  sıfatlarına) tapma, Tanrı'nın  çeşitli şahsiyetlere bürünerek daima göründüğü (tena süh/hulul/avatara/enkarnasyon inancına) ayrıca eşitlik ve kardeşlikle çelişen kast sistemine ve kapalı bir huviyete sahiptir (Ancak‘‘gelecek kimse”inancı da vardır) Brahmanizm'deki puta tapmaya karşı doğan/reformist (Brahma nizm' den birçok esas taşıyan) 

Budizm kurtuluşu arzu ve ihtiraslardan uzaklaşmaya bağlayan Buda’dan sonra aşırı riyazet, nefse ezâ, dünya hayatının tamamen terk edilmesi gibi alışkanlıklara ve putperest bir karaktere bü¬rünmüştür(Ancak Budizm'de de gelecek bir kurtarıcı (Maitreya/Metteya) müjde ve beklentisi vardır) 

Sâbiîlik' te bir yüce varlık inancına rağmen düalizm (ışık âlemi ile karanlık âlem mücadelesi) inancı hâkim olup, Peygamberlik inancı tartışmalı ise de büyük önem verdikleri Hz. Yahya'¬yı kendi peygamber leri, Hz. İbrahim,Hz. Mûsâ, Hz. İsâ ve Hz. Muhammed (sav)i kötülük peygamberi(yalancı)sayarlar. (Sâbiîlik, zamanla çeşitli inançlar karış mış/bozulmuş ve müntesipleri azalmış bir din olup, Sâbiîler hicrî 1. yy.da  İslam hâkimiyetine girmişler ve zimmîlik tanınmıştır)
Yahudilik, Allah'nın birliği üzerinde ısrarla durmasına rağmen, Yahudiler O’na beşerî nitelikler nisbet edip insan gibi tasvir etmişler, Hıristiyanlık Hz İsa’dan sonra tahrif edilmiş, haristiyanlar teslisi savu nup, Hz. İsâ'yı tanrılaştırmşlar, ancak İslâm, (Hz. Mûsâ ve Hz. İsâ'nın mesajını hatırlatarak) Allah'ın bir ve benzersiz olduğu¬nu vurgulamıştır. Yahudiler ve Hıristiyanlar meleklerin Allah'ın oğulları ve kızları olduğunu iddia edip beşerî tasvirlerini yaparken, İslam bunları reddetip tevhidi savunmuşt ur.Yahudiler ve Hıristiyanlar kitaplarını muhafaza edememiş (yeniden yaz¬mış ya da ilâve ya da eksiltmelere mâruz bırakmış) iken, Kur'ân vahy esnasında yazıya geçirilip ezberlenerek günümüze kadar gelmiştir. 

Yahudilen ve Hıristiyanlar peygamberlerle ilgili asılsız iddialarda ve ifti¬ralarda bulunup gelecek peygam berleri kabul etmezken İslâm, bütün peygamberlere imanı şart koşup onları güzel vasıflarla tavsif etmiştir. Yahudiler dünyaya ve maddiyata, Hıristiyanlar ruhbanlığa ağırlık verirken İslâm, “Allah'ın sana verdiğinden (O'nun yolunda harcayarak) âhiret yurdunu iste, ama dünyadan da nasi¬bini unutma...”[el-Kasas: 28/77]diyerek dünya ahiret dengeli bir hayat sunmuş tur.Yine, madde-mâna, dünya-âhiret açısın¬dan ölçülü ve yaşanabilir; emir ve hükümlerde kolaylığı öngören İslâmiyet, “Yanlarındaki Tevrat ve İncil'de yazılı buldukları o elçiye, o ümmî peygambere uyanlar (var ya) işte o peygamber onlara iyiliği emreder, onları kötülükten meneder, onlara temiz şeyleri helal, pis şeyleri haram kılar. Ağırlıklarını ve üzerlerindeki zincirleri indirir. O peygambere inanıp ona saygı gösteren, ona yardım eden ve onunla birlikte gönderilen nura (Kur'an'a) uyanlar var ya, işte kurtuluşa erenler onlardır.”[el-A'râf: 7/157](“İşte böylece sizin insanlığa şahitler olmanız, resulün de size şahit olması için sizi mutedil bir ümmet kıldık”[ el-Bakara: 2/143] ayetleri ve “Kolay ve yüce Hanîflik'le gönderildim” hadisinde [Müsned, V, 266; bk. Buhârî, “îmân”, 29]) belirtildiği gibi diğer dinlerdeki ağır sorumlulukları (Mûsâ şeriatındaki temizlik ve yiyeceklerle ilgili esasları, adetli kadınla ilgili vb yasakları, ağır kural ve vecîbeleri, İnciller'deki aşırı riyâzetçi eğilim¬leri)kaldırıp, yaratılışa en uygun ve yaşanabilir kurallar sunmuş, mükellefiyetleri azaltmıştır. Ayrıca İslâm dinlerin sonuncusu, evrensel ve  peygamberi  de pey gamberlerin sonuncusu olarak öncekileri kucaklayıcı ve en mükemmel dindir.

---